Ο πύργος Αγίας Τριάδας

Ο πύργος Αγίας Τριάδας (ή πύργος του Βασίλη) είναι το καλύτερα διατηρημένο αρχαίο μνημείο της Αμοργού, καθώς και ο καλύτερα σωζόμενος πύργος αυτού του τύπου στις Κυκλάδες. Βρίσκεται στην περιφέρεια της Αρκεσίνης, κοντά στον οικισμό «στο Χωριό», και είναι χτισμένος σε χαμηλό ύψωμα. Πρόκειται για μια οχυρωμένη οικία που αποτελείται από έναν ορθογώνιο πύργο (σωζόμενο ύψος 5,60 μ.) και μια αυλή διαστάσεων 25,31 × 11,40 μ. Το μνημείο, γνωστό ήδη από το 19ο αιώνα χάρη στο Βαυαρό ελληνιστή Λουδοβίκο Ρος, δεν έχει ανασκαφεί. Στην αυλή διαφαίνονται τοίχοι που ορίζουν διάφορα δωμάτια, ενώ από το εσωτερικό του πύργου γνωρίζουμε μόνο την ύπαρξη μιας λίθινης κλίμακας που οδηγούσε στον πρώτο όροφο, καθώς και μερικά τριγωνικά παράθυρα και δύο ερμάρια. Τα κινητά ευρήματα μαρτυρούν ότι ο χώρος στον οποίο βρίσκεται ο πύργος ήταν σε χρήση από την 3η χιλιετία π.Χ. ως τους Νεότερους χρόνους. Ο ίδιος ο πύργος χρονολογείται κατά προσέγγιση στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. Στα ανατολικά του βρέθηκαν λείψανα αγροικιών που χρονολογούνται από τον 4ο αι. π.Χ. ως τον 7ο αι. μ.Χ., καθώς και ένα κτηριακό συγκρότημα των Νεότερων χρόνων, επίσης αγροτικού χαρακτήρα.

Ο αμυντικός χαρακτήρας του μνημείου με την επιμελημένη τοιχοποιία, την ισχυρή κατασκευή και το υπερυψωμένο οικοδόμημα, τον καθαυτό πύργο, είναι προφανής. Λόγω της θέσης του, μπορούσε να ελέγχει την πρόσβαση στην Αρκεσίνη και στο λιμάνι της, καθώς και να επικοινωνεί με άλλους παρόμοιους πύργους μέσω φωτεινών σημάτων. Παράλληλα, πρόσφερε προστασία στις γύρω αγροικίες και λειτουργούσε ως οχυρωμένη οικία, διαθέτοντας χώρους για την αποθήκευση των αγροτικών προϊόντων και των εργαλείων. Άγνωστο παραμένει ποιος έχτισε τον πύργο. Το πιθανότερο είναι ότι οικοδομήθηκε από κάποιον εύπορο κάτοικο της Αρκεσίνης, αφού η οικονομική κατάσταση της ίδιας της πόλης κατά την Ελληνιστική εποχή, όπως προκύπτει από τις επιγραφικές μαρτυρίες, δεν επέτρεπε την ανέγερση τέτοιων κτηρίων.